δεν


Übersicht:

1. Schreibweisen "δεν" und "δε": zur Sinnhaftigkeit der konsequenten Verwen­dung von "δεν"

2. είμαι (και) δεν είμαι // [bzw. allgemein:] …[Verb] (και) δεν ...[Wieder­holung des Verbs]

3. δεν είναι ότι (πως / που) ... · είναι ότι (πως / που) ...

4. δεν ... να μη(ν) ...

5.1. (και) τι δεν ...

5.2. πόσος (-η, -ο) ... δεν ...

6. δεν [in der rhetorischen Frage, die einen Wunsch oder Vorschlag zum Aus­druck bringt]


7. δεν έχω να ... [bzw.] δεν έχω πού (τι) να ... : s. unter έχω (Z 3.1 und 3.2)

8. δεν πά’ να ... / δεν πα να ... : s. unter πάω (Z 21)


1. Schreibweisen "δεν" und "δε": zur Sinnhaftigkeit der konsequenten Verwendung von "δεν":

Μάνεσης, S. 23 f. und 24 f.:

Μία πρώτη παρατήρηση ως προς το αρνητικό μόριο "δεν". Η αντικατάστασή του από το ακρωτηριασμένο "δε" ενδέχεται να επιφέρει είτε σύγχυση με το "δε" ως μεταβατικό ή αντιθετικό σύνδεσμο ("μεν – δε") είτε την αχρήστευση του συνδεσμικού τούτου ζεύγους, του οποίου η χρήση – [...] – είναι όμως συχνή στην καθημε­ρινή μας γλώσσα και την ποικίλλει.

[...]

[... ] Έτσι, στα μεταγλωττισμένα κείμενα του Συντάγματος και των κωδίκων είναι πάγια και αποκλειστική η επιλογή και χρήση [...] του αρνητικού μορίου "δεν", ακέραιου πάντοτε, χωρίς αποβολή του τελικού "-ν", [...]


2. είμαι (και) δεν είμαι // [bzw. allgemein:] …[Verb] (και) δεν ...[Wieder­holung des Verbs]:

πλησιάζω ένα ανώτατο όριο που δίνεται αριθμητικά (εκφράζει προσέγγιση)   [ΛΔΗ, σ. 88 (bezogen auf die Form "είμαι δεν είμαι")]

[vgl. auch Κριαράς, σ. 631:

"και": συνδέει δύο ίδιες λέξεις ή φράσεις για έμφαση 1. {...}, 2. με ρήματα σε αποφατική σύνδεση, α.) για να δείξει προσέγγιση, το περίπου:

το νερό φτάνει και δε φτάνει για δυο μέρες (= μόλις φτάνει)]

π.χ.:

• Είναι δεν είναι 20 χρόνων. (= είναι το ανώτερο 20 χρόνων)   [ΛΔΗ]

• Ήσαν δεν ήσαν 15 άτομα στην αίθουσα. (= ήσαν το πολύ-πολύ 15 άτομα)   [ΛΔΗ]

• ήταν δεν ήταν δέκα χρονών

(s)he was only just ten years old   

[Mackridge, S. 247]

• Ήταν δεν ήταν δεκαοχτώ χρονών.

Sie [die Sängerin] war höchstens achtzehn [Jah­re alt].      [GF+DF aus: Kalimerhaba (jeweils Übersetzung aus dem Türkischen)]

• μια ιδιαίτερα άτυχη και βασανισμένη γυναίκα, που θα ’ταν δεν θα ’ταν τότε τριάντα πέντε χρόνων

eine besonders glücklose und gepeinigte Frau, die damals [als sie starb] höchstens fünfund­dreißig Jahre alt war    

[GF+DF aus: Ζατέλη: Φως] 

• το μαυρομάλλικο μωρό του, θα ’ταν δε θα ’ταν ενός μηνός, [...]

seinen schwarz­haari­gen Säugling [Akk.], der kaum einen Monat alt sein dürfte, […]

[GF (Übersetzung aus dem Deutschen) + DF aus:

Kalimerhaba]


• όλη η [...] ζωή της, αχ! Θε μου, ήταν δεν ήταν δευτερόλεφτο

Ach Herz, dieses Le­ben [...], es währte kaum eine Sekunde     

[GF+DF aus: Καζαντζάκης: Ζορμπάς]

• κι από τότε, πάει δεν πάει μια βδομάδα, [...]

seitdem, also seit knapp einer Woche, [...]

[GF+DF aus: Β. Αλεξάκης: Τάλγκο]

• Ο πατέρας μου στα νιάτα του, είναι δεν είναι 21 χρονών. Βρέθηκε στην Κρήτη το καλοκαίρι του 1941.

Mein Vater, als junger Mann [ist auf dem Foto zu sehen]. Keine 21 Jahre ist er [auf dem Foto] alt, damals auf Kreta, im Som­mer 1941.

[GF (Übersetzung aus dem Deutschen) + DF von diablog.eu]

• Άλλος μίλησε για έναν χρόνο, εδώ κι έναν χρόνο, αν όχι και περισσότερο. Άλλος επέμενε πως είχε δεν είχε έναν χρόνο. Άλλος για μερικούς μήνες μόνο.

Einer sprach von einem Jahr, ja, seit einem Jahr, wenn nicht länger. [soll der Ver­stor­be­ne an Migräne gelitten haben] Ein ande­rer bestand darauf, dass es noch kein Jahr war. Wieder ein ande­rer meinte, erst seit einigen Monaten.   [GF+DF aus: Ζατέλη: Φως]

• Η Ευτέρπη είχε, δεν είχε πατήσει τα τρι­ανταπέντε, μα δεν της έδινες παρα­πάνου από τριάντα.   

[Ε. Αλεξίου: Anthologie I, S. 249, 12. +13. Z.]

---

• μια παροιμία που πιάνει δεν πιάνει μια αράδα  [Anm.: das betreffende Sprichwort ist ca. drei Viertel einer Zeile lang]   

[Νατσ., S. 627]

---

• "Είσαι δεν είσαι δεκαεννέα* / κι έχεις γεράσει πριν γίνεις νέα / είσαι δεν είσαι παιδί ακόμα** / πες μου, παιδί μου, τι θες στο χώμα."  [Βασίλης Παπαδόπουλος: τραγούδι "Είσαι δεν είσαι δεκαεννέα"]

*) du bist höchstens (kaum / keine // gera­de erst) neun­zehn

**) du bist fast noch ein Kind

• Δυο, τρία σελίνια την ημέρα κέρδιζε, δεν κέρδιζε. / Από χαρτιά και τάβλι τι να βγάλει το παιδί, / [...].

Zwei, drei Schillinge machte [= gewann] er am Tag, oder auch nicht.* / Konnte vom Karten­spie­len und vom Tavli der gute Junge / […] mehr erwarten […]?   

[GF+DF aus: Καβάφης: Um zu bleiben]

[bzw.] 

Jeden Tag gewann er wohl so zwei, drei Schilling.* / Was hätt' er schon bei Tavli und Karten­spiel verdie­nen können, / […]

[GF+DF aus: Καβάφης: Ithaka]

*[praktikable Übersetzungsalternativen:

Höchstens / Gerade mal / Bestenfalls zwei, drei Schilling gewann er am Tag.]


[bzw. in ähnlichem Sinne (ohne Zahlenangaben)]:

• Πατέρα δε γνώρισε. [...] Τη μητέρα της τη θυμάται και δεν τη θυμάται.

Einen Vater hatte sie nie gekannt. [...] An die Mutter kann sie sich kaum erinnern.

[GF+DF aus: Βαμμ.]

• Άκουγα και δεν άκουγα.

Ich kriegte [von dem, was sie zu mir sag­ten] schon kaum noch was mit. [so benom­men war ich]     [GF+DF aus: Βαμμ.]

• Τα δανεικά, αυτά δα ήσαν κ’ ήσαν.

Auch mit dem Geborgten [= dem, was er sich (an Geld) ausborgte] war es nicht weit her. [d.h. er kam dabei immer nur zu ge­ringen Beträgen]   [GF+DF aus: Καβάφης: Ithaka]

• [...], που όσο ζούσαν ήταν και δεν ήταν άντρες, ήταν και δεν ήταν γυναίκες

[...], die in ihrem Leben keine richtigen Männer, keine richtigen Frauen waren

[GF+DF aus: Καζαντζάκης: Ζορμπάς]

• εκείνο το φιατάκι που χωρούσε δε χω­ρού­σε τον ιδιοκτήτη του

[Γ. Γρηγοριάδου-Σουρέλη: Εμένα με νοιάζει, S.117]

---

• Ξαφνικά, φτάσαμε δε φτάσαμε στο ύψος του Στρατηγού, βλέπω [...]

Plötzlich, etwa in Höhe des Generals [sc.: als wir (Soldaten) beim Marschieren im Rahmen der Parade etwa in Höhe des Generals angelangt waren], sehe ich […]

[GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω]


3. δεν είναι ότι (πως / που) ... · είναι ότι (πως / που) ... :

    [Anm.: "είναι που ..." (ohne vorangehendes "δεν είναι ..."): s. unter είμαι (Z 4)]

• Δεν ήταν ότι δεν καταλάβαινε, ήταν ότι ένιωθε ξένος – [...]

Nicht [,] dass er nichts verstanden hätte [von dem, was die Rednerin sagte], [aber] er fühlte sich fremd [auf der politischen Versammlung, an der er teilnahm] – […]

[GF+DF aus: Τριανταφύλλου: Εργοστάσιο]

• Δεν ήταν ότι ένιωθε ένοχη για το φόνο του Ζωρζ, ήταν ότι δεν ήξερε τι να κάνει στην υπόλοιπη ζωή της, [...].

Sie hatte keine Schuldgefühle wegen des [von ihr verübten (aber nicht ihr zugerech­neten)] Mordes an George [d.h. das war nicht die Ursache für ihren Lebensüber­druss], sie wusste nur nicht, was sie mit ihrem weiteren Leben anfangen sollte, […].

[GF+DF aus: Τριανταφύλλου: Εργοστάσιο]

• [...]: δεν ήταν μονάχα που είχε κηρυχτεί στρατιωτι­κός νόμος ούτε που οι βενιζελικοί χτυπιούνταν με τους βασιλόφρονες, ήταν που δεν υπήρχε τίποτα για να πιαστείς.

[…]: es war [in Griechenland (1935)] nicht nur der Ausnahme­zu­stand ausgerufen worden, und die Veni­sélosanhänger prü­gelten sich mit den Monarchisten, es war auch nichts vorhanden, woran man sich halten konnte. 

[GF+DF aus: Τριανταφύλλου: Εργοστάσιο]

• Ο Χριστόφορος δεν ήταν πως δεν τον πίστευε ότι είδε τον κυνηγό· ήταν πως του είχε κακοφανεί να φύγει έτσι ο κυνηγός.

Christophoros glaubte dem Mann durch­aus, dass er den Jäger gesehen hatte, nur nahm er dem Jäger sein Ver­schwinden übel. [sc.: Das Verschwinden des Jägers (ohne zuvor mit ihm – Christophoros – ge­sprochen zu haben) – und nicht ein Miss­trauen am Wahrheitsgehalt der Geschichte – war der Grund für Christophoros' skepti­schen Gesichtsausdruck, als ihm der Mann von seiner Begegnung mit dem Jäger er­zählte.]   [GF+DF aus: Ζατέλη: Φως]

• Θέλω να κάνω παιδί. Αλλά στην εποχή μας αυτό δεν είναι εύκολο. Κι εγώ κι ο άντρας μου δουλεύου­με. Δεν είναι ότι δε θα βρούμε χρόνο ή χρήματα για ν’ αναθρέ­ψου­με ένα δυο παιδιά. Είναι που αγωνιού­με για το πόσο σωστοί και ζεστοί γονείς μπορού­με να φανούμε, σε δυο παιδιά που θα φέρουμε σ’ έναν κόσμο πολύπλοκο.

---

• "Δεν ήταν που τα σίδερα σου κλείναν τον αγέρα / ήταν που τέλειωνε η ζωή μέρα με την ημέρα."

[Μ. Μπουρμπούλης: τραγούδι "Ακροναυπλία"]

---


4. δεν ... να μη(ν) ... :

• δεν μπορώ να μη(ν) ...  °  nicht umhin können, … zu ... / müssen … [etc.]   [BSe s. unter μπορώ (Z 4)]

[bzw. im selben Sinne:]

• δεν άντεξα να μην το κάνω  °  I couldn't resist doing it   [Mackridge, S. 246, BS 25]

[I cannot resist doing ° ich kann nicht um­hin zu tun]


5.1. (και) τι δεν ... :

• Και τι δεν είπανε οι δυο τους! (είπανε δηλ. πάρα πολλά)   [ΛΔΗ, σ. 376]

weitere BSe:

• Είπε και τι δεν είπε η Ιουλία.

Was Julia nicht alles [an Vorwürfen etc.] sagte.    [GF+DF aus: Βαμμ.]

• Και τι δεν έβρισκες σε τούτα τα μαγαζιά! Από παραδείσια φτερά για τα μαλλιά των γυναικών, μέχρι σκαρπίνια για Σταχτο­πούτες. Και παιχνίδια, όμορφα κουρντιστά παιχνίδια!

Und was konnte man nicht alles in diesen Läden [der Stadt Smyrna] finden! Von Paradiesvogelflügeln für die Haare der Frauen bis zu Pantöffelchen für Aschen­puttel und schöne Spielsachen, Spiel­sachen zum Aufziehen.

[GF+DF aus: Σωτηρίου: Χώματα]

• Και τι δε θα ’δινα να ’μουνα από μια μεριά να δω τη συνάντηση με τη μεγάλη της αντίπαλο.

Und was hätte ich dafür geben, wenn ich dabeigewe­sen wäre, um das Zusammen­treffen [meiner Freun­din] mit ihrer großen Gegen­spielerin zu erleben.

[GF+DF aus: Ταχτσής: Στεφάνι]

• Μικρές θλίψες [= θλίψεις] που τι δε θα ’δινε κανένας να τις ξαναδοκιμάσει.

Kleine Traurigkeiten [in der Kindheit], für die man [in späteren Jahren] wer weiß was geben würde, um sie noch einmal zu fühlen.

[GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω]

• Και τι δεν κάνει το χρήμα! Χαλά φιλίες, οικογένειες, χαρακτήρες.

~Was Geld nicht alles anstellt. Es macht Freund­schaften, Familien, Charakter(e) kaputt.    [Eigenübersetzung]

• Ειδικά με τον έναν πελάτη ακυρώνει το ραντεβού με πολύ κρύα καρδιά. Και τι δεν σκαρφίστηκε για να τον καταφέρει.

Dem einen Kunden sagt sie besonders ungern [den vereinbarten Termin] ab. Was hat sie an dem herum­geschraubt [= ihn be­arbeitet, ihm zugeredet etc.], bis sie ihn end­lich soweit hatte [dass er zum Ab­schluss des Ver­tra­ges bereit war]. 

[DF+GF aus: Gaby Hauptmann: Suche …]

• Και τι δεν είχαν να θυμούνται από κείνη την [...] πεταλούδα που χάθηκε μαζί με την φωνή του γυρολόγου ...

Es gab so vieles, was [sie] an diesen […] Schmetter­ling erinnerte, der zusammen mit der Stimme des Trödlers erloschen war.  

[GF+DF aus: Ζατέλη: Φως // Anm.: drei Punkte des griech. Texts im Original]


[bzw.]

5.2. πόσος (-η, -ο) ... δεν ... :

• Μου ’πε ακόμα – πόσες φορές δε μου το ’πε αυτό – [...]

Er sagte mir ferner – wie oft hat er mir das schon gesagt –, […]  

[GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω]

• Από το νοικοκυρεμένο σου σαλονάκι πόσες φορές δεν τις χαρήκαμε [τις βροχές] πίσω από τα τζάμια!

Wie oft haben wir uns über ihn [= den Re­gen] ge­freut, hinter den Scheiben Deines gemütlichen [GF eher: gepflegten] kleinen Zimmers stehend!

[GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω]

• Προσπαθεί να θυμηθεί, πότε ήταν. Της φαίνεται σαν να πέρασαν χρόνια. Πόσα δεν έγιναν, πόσο γρήγορα μπορούν να πάρουν τα πράγματα μια νέα τροπή.

Sie über­legt, wann es war. …[Letzten Donnerstag.] Es kommt ihr vor, als seien seither Jahre ver­gan­gen. Was sich alles ereignet hat, wie schnell doch die Dinge eine neue Wendung be­kommen können.

[DF+GF aus: Gaby Hauptmann: Suche …]


Anm.: Vgl. auch die bedeutungsgleiche Konstruktion ohne "δεν":

• Πόσες φορές βγήκαμε στο προπέτασμα. Κάθε νύχτα που άρχιζαν να αρμενίζουν οι αστερισμοί πάνω από τα χαρακώματα [...], αραδιαζόμασταν και περιμέναμε. [...] Ποτέ πια δεν ξανακούσαμε το τραγούδι.  °  Wie viele Male sind wir raus [aus dem Unterstand im Schützengraben] auf die Schanzen gegangen. Jede Nacht, wenn die Sterne über den [Schützen-]Gräben hingen [GF: segelten] […], saßen wir dort in einer Reihe und warteten [um das Lied, das wir in früheren Nächten aus der Ferne gehört hatten, wieder zu vernehmen]. […] Das Lied haben wir aber nie mehr gehört.   [GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω]


6. δεν [in der rhetorischen Frage, die einen Wunsch oder Vorschlag zum Ausdruck bringt]:

• Δεν κανονίζεις τη βάρδια σου για τη Δευ­τέρα, να πάμε την Κυριακή για ψάρεμα; – [Antwort:] Δε γίνεται. Όχι, δε γίνεται.

Kannst du es nicht schaukeln, dass du am Mon­tag Wache hast? Wir könnten am Sonntag angeln gehen. – [Antwort:] Geht nicht. Nein, unmöglich.      

[GF+DF aus: Π. Αμπατζόγλου: Θάνατος μισθωτού] 

• [...] Τι προτιμάς; – Δεν πάμε στο κοινω­νι­κό; πρότει­νε ο Χριστοφίδης.

...[Im Kino spie­len sie einen Kriegs­film, einen Gesellschaftsfilm und ein Musical.] Was passt dir? [sc. in welchen dieser Filme möchtest du (= Christo­fidis) gehen?] – [Antwort:] Wollen wir in den Gesell­schafts­film gehen? schlug Christofidis vor.

[GF+DF aus: Π. Αμπατζόγλου: Θάνατος μισθωτού]



Weitere Wörter:

Vorher
  • ΔΑΧΤΥΛΟ, το...δάχτυλο, το (verwandte Formen: το δάκτυλο [lt. ΛΜΠ gehoben] // ο δάκτυλος [lt. ΛΜΠ und ΛΚΡ wissenschaftlich bzw. gehoben]) 1. Grundbedeutung: der Finger 2....
  • ΔΕ [Konjunktion]...δε [Konjunktion (σύνδεσμος) – zu unterscheiden vom Verneinungspartikel (αρνητικό μόριο) "δεν" (bzw. "δε")!] 1. Bedeutung [ΛΜΠ]: χρησιμοποιείται 1.1....
  • ΔΕΔΟΜΕΝΟ, το...δεδομένο, το • [...] και χαράμιζε, για τα δικά του δεδομένα, το χρόνο του ράβοντας. ° ......
  • ΔΕΔΟΜΕΝΟΣ, -η, -ο...δεδομένος, -η, -ο 1. [allgemein]: • Γιατί το κορίτσι θα τον κάρφωνε, αυτό ήταν δεδομένο. ° Denn das Mädchen würde ihn anschwärzen, soviel war sicher. [GF+DF aus:...
  • ΔΕΙΛΟΣ, -ή, -ό...δειλός, -ή, -ό = 1) feig // 2) schüchtern ...
  • ΔΕΙΝΑ, τα...δεινά, τα = μεγάλα βάσανα, συμφορές [ΛΜΠ] π.χ.: • τα ξεχωριστά δεινά που τους βρήκαν αυτά τα χρόνια ° alle die Schick­sals­schläge,...
  • ΔΕΙΝΟΣ, -ή, -ό...δεινός, -ή, -ό • οι βουλευτές ήταν [...] δεινοί καπνιστές ° die Deputierten [= Abgeordneten] waren […] große Raucher [DF+GF aus:...
  • ΔΕΙΧΝΩ...δείχνω 1) zeigen 2) aussehen [sc. "wirken" in optischer Hinsicht]: • Δείχνεις κουρασμένος. Du [männl.] siehst müde aus. • έκανε ό,...
  • ΔΕΚΑΔΕΣ...δεκάδες [als Adjektiv]: • [...], ο Βάγκαλης στεκόταν ανάμεσα σε δεκάδες αποτσίγαρα· αν δεν ήταν δεκάδες, ήταν τουλάχιστον δέκα. ° [...],...
  • ΔΕΚΑΤΡΙΑΡΙ, το...δεκατριάρι, το (το 13άρι) = der "Dreizehner" [im Toto] [entspricht dem "Zwölfer" in Österreich - vgl. zB. Abbildung und Text in "Τα Νέα" v. 26.9.1986, S....
Nachher:
  • ΔΕΝΩ...δένω 1. (transitive) Grundbedeutungen: (etwas) binden (an) / anbinden / zubinden / verbinden [etc.] 2. Beispiele für die intransitive Verwendung:...
  • ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ, η...δεοντολογία, η = ~das moralisch Gebotene / der Anstand / die Moralgesetze / die Regeln des An­stands etc. // ~das Standesethos zB.:...
  • ΔΕΟΣ, το...δέος, το συναίσθημα θαυμασμού, σεβασμού, συχνά και φόβου [ΛΓΥΜ] π.χ.: • Ένιωσαν δέος μέσα στον μεγαλοπρεπή ναό. [ΛΓΥΜ] • Τα μωρά τους,...
  • ΔΕΡΝΩ...δέρνω • το παράπονο του μουσικού για τη φτώχεια που τον δέρνει ° die Klage des Musikers über die Armut,...
  • ΔΕΧΟΜΑΙ...δέχομαι 1) annehmen, akzeptieren (+ verwandte Bedeutungen): • [...] αλλά ποιος τάχα είναι αθώος; "Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω....
  • ΔΗΘΕΝ...δήθεν 1. [als Adverb oder Adjektiv]: vorgeblich, gespielt, vermeintlich [etc.]: • η μια γυναίκα έλεγε, δήθεν σιγανά για να μην την ακούνε οι γύρω: ["......
  • ΔΗΛΑΔΗ...δηλαδή 1) nämlich, also, das heißt: • Ο Γιάννης εξαίρει την αξία ενός είδους που τοποθετείται μεταξύ της τραγωδίας και της κωμωδίας, δηλαδή του δράματος....
  • ΔΗΜΟΦΙΛΙΑ, η...δημοφιλία, η Zur Fragwürdigkeit (und nach Ansicht mancher: Unzulässigkeit) der Verwendung des Begriffs (anstelle von: η δημοτικότητα [= die Beliebtheit,...
  • ΔΙΑ...διά 1. διά ζώσης ° by word of mouth [= mündlich / in mündlicher Form)] [magenta.gr] 2. διά παντός ° für immer ...