δεν
Übersicht: 1. Schreibweisen "δεν" und "δε": zur Sinnhaftigkeit der konsequenten Verwendung von "δεν" 2. είμαι (και) δεν είμαι // [bzw. allgemein:] …[Verb] (και) δεν ...[Wiederholung des Verbs] 3. δεν είναι ότι (πως / που) ... · είναι ότι (πως / που) ... 4. δεν ... να μη(ν) ... 5.1. (και) τι δεν ... 5.2. πόσος (-η, -ο) ... δεν ... 6. δεν [in der rhetorischen Frage, die einen Wunsch oder Vorschlag zum Ausdruck bringt] 7. δεν έχω να ... [bzw.] δεν έχω πού (τι) να ... : s. unter έχω (Z 3.1 und 3.2) 8. δεν πά’ να ... / δεν πα να ... : s. unter πάω (Z 21) |
1. Schreibweisen "δεν" und "δε": zur Sinnhaftigkeit der konsequenten Verwendung von "δεν":
Μάνεσης, S. 23 f. und 24 f.:
Μία πρώτη παρατήρηση ως προς το αρνητικό μόριο "δεν". Η αντικατάστασή του από το ακρωτηριασμένο "δε" ενδέχεται να επιφέρει είτε σύγχυση με το "δε" ως μεταβατικό ή αντιθετικό σύνδεσμο ("μεν – δε") είτε την αχρήστευση του συνδεσμικού τούτου ζεύγους, του οποίου η χρήση – [...] – είναι όμως συχνή στην καθημερινή μας γλώσσα και την ποικίλλει. [...] [... ] Έτσι, στα μεταγλωττισμένα κείμενα του Συντάγματος και των κωδίκων είναι πάγια και αποκλειστική η επιλογή και χρήση [...] του αρνητικού μορίου "δεν", ακέραιου πάντοτε, χωρίς αποβολή του τελικού "-ν", [...] |
2. είμαι (και) δεν είμαι // [bzw. allgemein:] …[Verb] (και) δεν ...[Wiederholung des Verbs]:
πλησιάζω ένα ανώτατο όριο που δίνεται αριθμητικά (εκφράζει προσέγγιση) [ΛΔΗ, σ. 88 (bezogen auf die Form "είμαι δεν είμαι")]
το νερό φτάνει και δε φτάνει για δυο μέρες (= μόλις φτάνει)] |
π.χ.:
• Είναι δεν είναι 20 χρόνων. (= είναι το ανώτερο 20 χρόνων) [ΛΔΗ]
• Ήσαν δεν ήσαν 15 άτομα στην αίθουσα. (= ήσαν το πολύ-πολύ 15 άτομα) [ΛΔΗ]
• ήταν δεν ήταν δέκα χρονών |
(s)he was only just ten years old [Mackridge, S. 247] |
• Ήταν δεν ήταν δεκαοχτώ χρονών. |
Sie [die Sängerin] war höchstens achtzehn [Jahre alt]. [GF+DF aus: Kalimerhaba (jeweils Übersetzung aus dem Türkischen)] |
• μια ιδιαίτερα άτυχη και βασανισμένη γυναίκα, που θα ’ταν δεν θα ’ταν τότε τριάντα πέντε χρόνων |
eine besonders glücklose und gepeinigte Frau, die damals [als sie starb] höchstens fünfunddreißig Jahre alt war [GF+DF aus: Ζατέλη: Φως] |
• το μαυρομάλλικο μωρό του, θα ’ταν δε θα ’ταν ενός μηνός, [...] |
seinen schwarzhaarigen Säugling [Akk.], der kaum einen Monat alt sein dürfte, […] [GF (Übersetzung aus dem Deutschen) + DF aus: |
• όλη η [...] ζωή της, αχ! Θε μου, ήταν δεν ήταν δευτερόλεφτο |
Ach Herz, dieses Leben [...], es währte kaum eine Sekunde [GF+DF aus: Καζαντζάκης: Ζορμπάς] |
• κι από τότε, πάει δεν πάει μια βδομάδα, [...] |
seitdem, also seit knapp einer Woche, [...] [GF+DF aus: Β. Αλεξάκης: Τάλγκο] |
• Ο πατέρας μου στα νιάτα του, είναι δεν είναι 21 χρονών. Βρέθηκε στην Κρήτη το καλοκαίρι του 1941. |
Mein Vater, als junger Mann [ist auf dem Foto zu sehen]. Keine 21 Jahre ist er [auf dem Foto] alt, damals auf Kreta, im Sommer 1941. [GF (Übersetzung aus dem Deutschen) + DF von diablog.eu] |
• Άλλος μίλησε για έναν χρόνο, εδώ κι έναν χρόνο, αν όχι και περισσότερο. Άλλος επέμενε πως είχε δεν είχε έναν χρόνο. Άλλος για μερικούς μήνες μόνο. |
Einer sprach von einem Jahr, ja, seit einem Jahr, wenn nicht länger. [soll der Verstorbene an Migräne gelitten haben] Ein anderer bestand darauf, dass es noch kein Jahr war. Wieder ein anderer meinte, erst seit einigen Monaten. [GF+DF aus: Ζατέλη: Φως] |
• Η Ευτέρπη είχε, δεν είχε πατήσει τα τριανταπέντε, μα δεν της έδινες παραπάνου από τριάντα. [Ε. Αλεξίου: Anthologie I, S. 249, 12. +13. Z.] |
--- |
• μια παροιμία που πιάνει δεν πιάνει μια αράδα [Anm.: das betreffende Sprichwort ist ca. drei Viertel einer Zeile lang] [Νατσ., S. 627] |
--- |
• "Είσαι δεν είσαι δεκαεννέα* / κι έχεις γεράσει πριν γίνεις νέα / είσαι δεν είσαι παιδί ακόμα** / πες μου, παιδί μου, τι θες στο χώμα." [Βασίλης Παπαδόπουλος: τραγούδι "Είσαι δεν είσαι δεκαεννέα"] |
*) du bist höchstens (kaum / keine // gerade erst) neunzehn **) du bist fast noch ein Kind |
• Δυο, τρία σελίνια την ημέρα κέρδιζε, δεν κέρδιζε. / Από χαρτιά και τάβλι τι να βγάλει το παιδί, / [...]. |
Zwei, drei Schillinge machte [= gewann] er am Tag, oder auch nicht.* / Konnte vom Kartenspielen und vom Tavli der gute Junge / […] mehr erwarten […]? [GF+DF aus: Καβάφης: Um zu bleiben] [bzw.] Jeden Tag gewann er wohl so zwei, drei Schilling.* / Was hätt' er schon bei Tavli und Kartenspiel verdienen können, / […] [GF+DF aus: Καβάφης: Ithaka] *[praktikable Übersetzungsalternativen: Höchstens / Gerade mal / Bestenfalls zwei, drei Schilling gewann er am Tag.] |
[bzw. in ähnlichem Sinne (ohne Zahlenangaben)]:
• Πατέρα δε γνώρισε. [...] Τη μητέρα της τη θυμάται και δεν τη θυμάται. |
Einen Vater hatte sie nie gekannt. [...] An die Mutter kann sie sich kaum erinnern. [GF+DF aus: Βαμμ.] |
• Άκουγα και δεν άκουγα. |
Ich kriegte [von dem, was sie zu mir sagten] schon kaum noch was mit. [so benommen war ich] [GF+DF aus: Βαμμ.] |
• Τα δανεικά, αυτά δα ήσαν κ’ ήσαν. |
Auch mit dem Geborgten [= dem, was er sich (an Geld) ausborgte] war es nicht weit her. [d.h. er kam dabei immer nur zu geringen Beträgen] [GF+DF aus: Καβάφης: Ithaka] |
• [...], που όσο ζούσαν ήταν και δεν ήταν άντρες, ήταν και δεν ήταν γυναίκες |
[...], die in ihrem Leben keine richtigen Männer, keine richtigen Frauen waren [GF+DF aus: Καζαντζάκης: Ζορμπάς] |
• εκείνο το φιατάκι που χωρούσε δε χωρούσε τον ιδιοκτήτη του [Γ. Γρηγοριάδου-Σουρέλη: Εμένα με νοιάζει, S.117] |
--- |
• Ξαφνικά, φτάσαμε δε φτάσαμε στο ύψος του Στρατηγού, βλέπω [...] |
Plötzlich, etwa in Höhe des Generals [sc.: als wir (Soldaten) beim Marschieren im Rahmen der Parade etwa in Höhe des Generals angelangt waren], sehe ich […] [GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω] |
3. δεν είναι ότι (πως / που) ... · είναι ότι (πως / που) ... :
[Anm.: "είναι που ..." (ohne vorangehendes "δεν είναι ..."): s. unter είμαι (Z 4)]
• Δεν ήταν ότι δεν καταλάβαινε, ήταν ότι ένιωθε ξένος – [...] |
Nicht [,] dass er nichts verstanden hätte [von dem, was die Rednerin sagte], [aber] er fühlte sich fremd [auf der politischen Versammlung, an der er teilnahm] – […] [GF+DF aus: Τριανταφύλλου: Εργοστάσιο] |
• Δεν ήταν ότι ένιωθε ένοχη για το φόνο του Ζωρζ, ήταν ότι δεν ήξερε τι να κάνει στην υπόλοιπη ζωή της, [...]. |
Sie hatte keine Schuldgefühle wegen des [von ihr verübten (aber nicht ihr zugerechneten)] Mordes an George [d.h. das war nicht die Ursache für ihren Lebensüberdruss], sie wusste nur nicht, was sie mit ihrem weiteren Leben anfangen sollte, […]. [GF+DF aus: Τριανταφύλλου: Εργοστάσιο] |
• [...]: δεν ήταν μονάχα που είχε κηρυχτεί στρατιωτικός νόμος ούτε που οι βενιζελικοί χτυπιούνταν με τους βασιλόφρονες, ήταν που δεν υπήρχε τίποτα για να πιαστείς. |
[…]: es war [in Griechenland (1935)] nicht nur der Ausnahmezustand ausgerufen worden, und die Venisélosanhänger prügelten sich mit den Monarchisten, es war auch nichts vorhanden, woran man sich halten konnte. [GF+DF aus: Τριανταφύλλου: Εργοστάσιο] |
• Ο Χριστόφορος δεν ήταν πως δεν τον πίστευε ότι είδε τον κυνηγό· ήταν πως του είχε κακοφανεί να φύγει έτσι ο κυνηγός. |
Christophoros glaubte dem Mann durchaus, dass er den Jäger gesehen hatte, nur nahm er dem Jäger sein Verschwinden übel. [sc.: Das Verschwinden des Jägers (ohne zuvor mit ihm – Christophoros – gesprochen zu haben) – und nicht ein Misstrauen am Wahrheitsgehalt der Geschichte – war der Grund für Christophoros' skeptischen Gesichtsausdruck, als ihm der Mann von seiner Begegnung mit dem Jäger erzählte.] [GF+DF aus: Ζατέλη: Φως] |
• Θέλω να κάνω παιδί. Αλλά στην εποχή μας αυτό δεν είναι εύκολο. Κι εγώ κι ο άντρας μου δουλεύουμε. Δεν είναι ότι δε θα βρούμε χρόνο ή χρήματα για ν’ αναθρέψουμε ένα δυο παιδιά. Είναι που αγωνιούμε για το πόσο σωστοί και ζεστοί γονείς μπορούμε να φανούμε, σε δυο παιδιά που θα φέρουμε σ’ έναν κόσμο πολύπλοκο. |
--- |
• "Δεν ήταν που τα σίδερα σου κλείναν τον αγέρα / ήταν που τέλειωνε η ζωή μέρα με την ημέρα." [Μ. Μπουρμπούλης: τραγούδι "Ακροναυπλία"] |
--- |
4. δεν ... να μη(ν) ... :
• δεν μπορώ να μη(ν) ... ° nicht umhin können, … zu ... / müssen … [etc.] [BSe s. unter μπορώ (Z 4)]
[bzw. im selben Sinne:]
• δεν άντεξα να μην το κάνω ° I couldn't resist doing it [Mackridge, S. 246, BS 25]
[I cannot resist doing ° ich kann nicht umhin zu tun]
5.1. (και) τι δεν ... :
• Και τι δεν είπανε οι δυο τους! (είπανε δηλ. πάρα πολλά) [ΛΔΗ, σ. 376]
weitere BSe:
• Είπε και τι δεν είπε η Ιουλία. |
Was Julia nicht alles [an Vorwürfen etc.] sagte. [GF+DF aus: Βαμμ.] |
• Και τι δεν έβρισκες σε τούτα τα μαγαζιά! Από παραδείσια φτερά για τα μαλλιά των γυναικών, μέχρι σκαρπίνια για Σταχτοπούτες. Και παιχνίδια, όμορφα κουρντιστά παιχνίδια! |
Und was konnte man nicht alles in diesen Läden [der Stadt Smyrna] finden! Von Paradiesvogelflügeln für die Haare der Frauen bis zu Pantöffelchen für Aschenputtel und schöne Spielsachen, Spielsachen zum Aufziehen. [GF+DF aus: Σωτηρίου: Χώματα] |
• Και τι δε θα ’δινα να ’μουνα από μια μεριά να δω τη συνάντηση με τη μεγάλη της αντίπαλο. |
Und was hätte ich dafür geben, wenn ich dabeigewesen wäre, um das Zusammentreffen [meiner Freundin] mit ihrer großen Gegenspielerin zu erleben. [GF+DF aus: Ταχτσής: Στεφάνι] |
• Μικρές θλίψες [= θλίψεις] που τι δε θα ’δινε κανένας να τις ξαναδοκιμάσει. |
Kleine Traurigkeiten [in der Kindheit], für die man [in späteren Jahren] wer weiß was geben würde, um sie noch einmal zu fühlen. [GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω] |
• Και τι δεν κάνει το χρήμα! Χαλά φιλίες, οικογένειες, χαρακτήρες. |
~Was Geld nicht alles anstellt. Es macht Freundschaften, Familien, Charakter(e) kaputt. [Eigenübersetzung] |
• Ειδικά με τον έναν πελάτη ακυρώνει το ραντεβού με πολύ κρύα καρδιά. Και τι δεν σκαρφίστηκε για να τον καταφέρει. |
Dem einen Kunden sagt sie besonders ungern [den vereinbarten Termin] ab. Was hat sie an dem herumgeschraubt [= ihn bearbeitet, ihm zugeredet etc.], bis sie ihn endlich soweit hatte [dass er zum Abschluss des Vertrages bereit war]. [DF+GF aus: Gaby Hauptmann: Suche …] |
• Και τι δεν είχαν να θυμούνται από κείνη την [...] πεταλούδα που χάθηκε μαζί με την φωνή του γυρολόγου ... |
Es gab so vieles, was [sie] an diesen […] Schmetterling erinnerte, der zusammen mit der Stimme des Trödlers erloschen war. |
[bzw.]
5.2. πόσος (-η, -ο) ... δεν ... :
• Μου ’πε ακόμα – πόσες φορές δε μου το ’πε αυτό – [...] |
Er sagte mir ferner – wie oft hat er mir das schon gesagt –, […] [GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω] |
• Από το νοικοκυρεμένο σου σαλονάκι πόσες φορές δεν τις χαρήκαμε [τις βροχές] πίσω από τα τζάμια! |
Wie oft haben wir uns über ihn [= den Regen] gefreut, hinter den Scheiben Deines gemütlichen [GF eher: gepflegten] kleinen Zimmers stehend! [GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω] |
• Προσπαθεί να θυμηθεί, πότε ήταν. Της φαίνεται σαν να πέρασαν χρόνια. Πόσα δεν έγιναν, πόσο γρήγορα μπορούν να πάρουν τα πράγματα μια νέα τροπή. |
Sie überlegt, wann es war. …[Letzten Donnerstag.] Es kommt ihr vor, als seien seither Jahre vergangen. Was sich alles ereignet hat, wie schnell doch die Dinge eine neue Wendung bekommen können. [DF+GF aus: Gaby Hauptmann: Suche …] |
Anm.: Vgl. auch die bedeutungsgleiche Konstruktion ohne "δεν":
• Πόσες φορές βγήκαμε στο προπέτασμα. Κάθε νύχτα που άρχιζαν να αρμενίζουν οι αστερισμοί πάνω από τα χαρακώματα [...], αραδιαζόμασταν και περιμέναμε. [...] Ποτέ πια δεν ξανακούσαμε το τραγούδι. ° Wie viele Male sind wir raus [aus dem Unterstand im Schützengraben] auf die Schanzen gegangen. Jede Nacht, wenn die Sterne über den [Schützen-]Gräben hingen [GF: segelten] […], saßen wir dort in einer Reihe und warteten [um das Lied, das wir in früheren Nächten aus der Ferne gehört hatten, wieder zu vernehmen]. […] Das Lied haben wir aber nie mehr gehört. [GF+DF aus: Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω]
6. δεν [in der rhetorischen Frage, die einen Wunsch oder Vorschlag zum Ausdruck bringt]:
• Δεν κανονίζεις τη βάρδια σου για τη Δευτέρα, να πάμε την Κυριακή για ψάρεμα; – [Antwort:] Δε γίνεται. Όχι, δε γίνεται. |
Kannst du es nicht schaukeln, dass du am Montag Wache hast? Wir könnten am Sonntag angeln gehen. – [Antwort:] Geht nicht. Nein, unmöglich. [GF+DF aus: Π. Αμπατζόγλου: Θάνατος μισθωτού] |
• [...] Τι προτιμάς; – Δεν πάμε στο κοινωνικό; πρότεινε ο Χριστοφίδης. |
...[Im Kino spielen sie einen Kriegsfilm, einen Gesellschaftsfilm und ein Musical.] Was passt dir? [sc. in welchen dieser Filme möchtest du (= Christofidis) gehen?] – [Antwort:] Wollen wir in den Gesellschaftsfilm gehen? schlug Christofidis vor. [GF+DF aus: Π. Αμπατζόγλου: Θάνατος μισθωτού] |
Weitere Wörter:
- ΔΑΧΤΥΛΟ, το...δάχτυλο, το (verwandte Formen: το δάκτυλο [lt. ΛΜΠ gehoben] // ο δάκτυλος [lt. ΛΜΠ und ΛΚΡ wissenschaftlich bzw. gehoben]) 1. Grundbedeutung: der Finger 2....
- ΔΕ [Konjunktion]...δε [Konjunktion (σύνδεσμος) – zu unterscheiden vom Verneinungspartikel (αρνητικό μόριο) "δεν" (bzw. "δε")!] 1. Bedeutung [ΛΜΠ]: χρησιμοποιείται 1.1....
- ΔΕΔΟΜΕΝΟ, το...δεδομένο, το • [...] και χαράμιζε, για τα δικά του δεδομένα, το χρόνο του ράβοντας. ° ......
- ΔΕΔΟΜΕΝΟΣ, -η, -ο...δεδομένος, -η, -ο 1. [allgemein]: • Γιατί το κορίτσι θα τον κάρφωνε, αυτό ήταν δεδομένο. ° Denn das Mädchen würde ihn anschwärzen, soviel war sicher. [GF+DF aus:...
- ΔΕΙΛΟΣ, -ή, -ό...δειλός, -ή, -ό = 1) feig // 2) schüchtern ...
- ΔΕΙΝΑ, τα...δεινά, τα = μεγάλα βάσανα, συμφορές [ΛΜΠ] π.χ.: • τα ξεχωριστά δεινά που τους βρήκαν αυτά τα χρόνια ° alle die Schicksalsschläge,...
- ΔΕΙΝΟΣ, -ή, -ό...δεινός, -ή, -ό • οι βουλευτές ήταν [...] δεινοί καπνιστές ° die Deputierten [= Abgeordneten] waren […] große Raucher [DF+GF aus:...
- ΔΕΙΧΝΩ...δείχνω 1) zeigen 2) aussehen [sc. "wirken" in optischer Hinsicht]: • Δείχνεις κουρασμένος. Du [männl.] siehst müde aus. • έκανε ό,...
- ΔΕΚΑΔΕΣ...δεκάδες [als Adjektiv]: • [...], ο Βάγκαλης στεκόταν ανάμεσα σε δεκάδες αποτσίγαρα· αν δεν ήταν δεκάδες, ήταν τουλάχιστον δέκα. ° [...],...
- ΔΕΚΑΤΡΙΑΡΙ, το...δεκατριάρι, το (το 13άρι) = der "Dreizehner" [im Toto] [entspricht dem "Zwölfer" in Österreich - vgl. zB. Abbildung und Text in "Τα Νέα" v. 26.9.1986, S....
- ΔΕΝΩ...δένω 1. (transitive) Grundbedeutungen: (etwas) binden (an) / anbinden / zubinden / verbinden [etc.] 2. Beispiele für die intransitive Verwendung:...
- ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ, η...δεοντολογία, η = ~das moralisch Gebotene / der Anstand / die Moralgesetze / die Regeln des Anstands etc. // ~das Standesethos zB.:...
- ΔΕΟΣ, το...δέος, το συναίσθημα θαυμασμού, σεβασμού, συχνά και φόβου [ΛΓΥΜ] π.χ.: • Ένιωσαν δέος μέσα στον μεγαλοπρεπή ναό. [ΛΓΥΜ] • Τα μωρά τους,...
- ΔΕΡΝΩ...δέρνω • το παράπονο του μουσικού για τη φτώχεια που τον δέρνει ° die Klage des Musikers über die Armut,...
- ΔΕΧΟΜΑΙ...δέχομαι 1) annehmen, akzeptieren (+ verwandte Bedeutungen): • [...] αλλά ποιος τάχα είναι αθώος; "Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω....
- ΔΗΘΕΝ...δήθεν 1. [als Adverb oder Adjektiv]: vorgeblich, gespielt, vermeintlich [etc.]: • η μια γυναίκα έλεγε, δήθεν σιγανά για να μην την ακούνε οι γύρω: ["......
- ΔΗΛΑΔΗ...δηλαδή 1) nämlich, also, das heißt: • Ο Γιάννης εξαίρει την αξία ενός είδους που τοποθετείται μεταξύ της τραγωδίας και της κωμωδίας, δηλαδή του δράματος....
- ΔΗΜΟΦΙΛΙΑ, η...δημοφιλία, η Zur Fragwürdigkeit (und nach Ansicht mancher: Unzulässigkeit) der Verwendung des Begriffs (anstelle von: η δημοτικότητα [= die Beliebtheit,...
- ΔΙΑ...διά 1. διά ζώσης ° by word of mouth [= mündlich / in mündlicher Form)] [magenta.gr] 2. διά παντός ° für immer ...